Trên các vùng trồng cà phê Tây Nguyên, mọt cành đang trở thành một trong những đối tượng gây hại đáng lo ngại nhất trong giai đoạn cây sinh trưởng mạnh. Loài mọt này thường tấn công các cành non, trồi non của cây cà phê – nơi có mô mềm và nhiều nhựa sống. Khi bị hại, cây cà phê sinh trưởng kém, cành khô dần, làm giảm năng suất và chất lượng trái.
Đặc điểm và thời điểm gây hại của mọt cành
Mọt cành là loài bọ cánh cứng có khả năng di chuyển xa, bay từ vườn này sang vườn khác. Chúng hoạt động mạnh nhất vào mùa khô, đặc biệt từ tháng 10 đến khoảng tháng 3–4 năm sau. Khi bước vào mùa mưa, mật độ mọt thường giảm dần.
Tuy nhiên, từ tháng 8 âm lịch, khi thời tiết xuất hiện những đợt nắng kéo dài 5–10 ngày, mọt cành bắt đầu xuất hiện trở lại. Chúng đục vào các cành non, đẻ trứng và phát triển ấu trùng bên trong mô gỗ. Chỉ sau khoảng 10–15 ngày, ấu trùng đã hóa trưởng thành và tiếp tục lây lan sang các cành lân cận, khiến tốc độ gây hại lan rộng rất nhanh.
Thuốc sinh học có trị được mọt cành không?
Theo chia sẻ của nhiều nhà vườn, trong đó có anh Văn Thái Hoàng – một nông hộ trồng cà phê tại Đắk Lắk – thì câu hỏi được quan tâm nhiều nhất hiện nay là: “Thuốc sinh học có trị được mọt cành không?”
Câu trả lời là “có”, nhưng cần hiểu rõ:
Thuốc sinh học không diệt mọt ngay lập tức như thuốc hóa học.
Hiệu quả của thuốc sinh học đến từ việc tạo ra hệ vi sinh vật có lợi, giúp ức chế, tấn công và tiêu diệt mọt trong giai đoạn phát triển.
Khi được phun định kỳ, thuốc sinh học tạo nên một lớp “hàng rào bảo vệ tự nhiên”, giúp phòng ngừa mọt cành quay lại gây hại.
Một ví dụ thực tế là sản phẩm MePAPT của Công ty AT – loại thuốc sinh học được nhiều nông dân sử dụng và đánh giá cao. Theo chia sẻ từ người sử dụng, khi phun 4 lần MePAPT kết hợp 1 lần thuốc hóa học/năm, tình trạng mọt cành trong vườn giảm rõ rệt, các cành non phát triển khỏe mạnh và tỷ lệ tái nhiễm thấp hơn hẳn.
Cơ chế hoạt động của thuốc sinh học
Thuốc sinh học chứa các chủng nấm và vi sinh vật có lợi, khi được phun lên thân, cành và đất, chúng sẽ:
Phát triển trên bề mặt cây, tạo môi trường bất lợi cho mọt đẻ trứng.
Tiết ra enzyme và độc tố sinh học tiêu diệt ấu trùng, mọt non.
Xâm nhập vào các khe nứt, lỗ đục nơi mọt cư trú – điều mà thuốc hóa học thường khó làm được.
Dần dần, hệ sinh thái vi sinh vật có lợi hình thành, giúp cây cà phê khỏe mạnh và giảm sâu bệnh một cách tự nhiên.
Khuyến nghị sử dụng thuốc sinh học hiệu quả
Phun phòng là chính, đặc biệt vào giai đoạn cây ra đọt non (tháng 8–11 dương lịch).
Phun định kỳ 1 lần/tháng, hoặc sau mỗi đợt mưa lớn kéo dài.
Kết hợp xen kẽ thuốc sinh học và thuốc hóa học để đạt hiệu quả tổng hợp.
Duy trì độ ẩm đất, tỉa cành thông thoáng, giúp cây khỏe và hạn chế nơi trú ngụ của mọt.
Theo dõi sớm dấu hiệu gây hại, cắt bỏ những cành bị mọt đục nặng và tiêu hủy.
Hiện nay, chưa có loại thuốc đặc trị mọt cành nào – dù là sinh học hay hóa học – có thể tiêu diệt hoàn toàn loài này. Tuy nhiên, sử dụng thuốc sinh học kết hợp biện pháp canh tác hợp lý là hướng đi bền vững, an toàn và thân thiện môi trường nhất cho người trồng cà phê.
