Sáng nay tôi đã chú ý đến biểu đồ này trên Financial Times:
Họ nhấn mạnh sự gia tăng giá cà phê tại Mỹ, cho rằng:
Đối với Mỹ, nơi các nhà rang xay phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nhập khẩu, chi phí đã tăng cao hơn kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp thuế 50% đối với Brazil vào tháng 7. Brazil là nhà sản xuất cà phê arabica cao cấp lớn nhất thế giới và trong lịch sử đã cung cấp khoảng một phần ba lượng cà phê tiêu thụ tại Mỹ.
Họ bổ sung thêm:
Lượng cà phê xuất khẩu từ Brazil sang Mỹ đã giảm một nửa trong năm nay, theo Vizion, một dịch vụ dữ liệu vận tải biển. Sự sụt giảm này càng tăng tốc vào tháng 8, khi xuất khẩu cà phê từ Brazil giảm hơn 75% so với tháng 8 năm 2024.
Vì vậy, không nghi ngờ gì rằng một phần nguyên nhân của sự gia tăng giá cà phê này là do Trump áp thuế, đặc biệt là mức thuế phạt nặng, lên Brazil.
Nhưng, với một người như tôi – người quan tâm đến cà phê vì uống khá nhiều, và bởi vì từ lâu nó đã trở thành biểu tượng cho nhiều căng thẳng trong phát triển kinh tế – thì điều quan trọng cần lưu ý là đây không phải là lý do duy nhất khiến giá cà phê thế giới tăng. Sự tăng giá tại Mỹ có thể mang tính đặc thù, do nguyên nhân riêng, nhưng còn có một vấn đề cơ bản hơn về giá cà phê, vốn tự thân nó đã phản ánh cách thế giới đang phát triển.
Tôi, dĩ nhiên, không phải là người duy nhất thích cà phê. Cà phê là một trong những mặt hàng được giao dịch nhiều nhất thế giới. Thế nhưng, trong những năm gần đây, chuỗi cung ứng cà phê toàn cầu ngày càng trở nên dễ tổn thương trước biến đổi khí hậu, đầu cơ tài chính và những khủng hoảng rộng lớn hơn của toàn cầu hoá tân tự do.
Brazil và Việt Nam là hai nhà sản xuất cà phê lớn nhất, và cả hai đều đã bị ảnh hưởng bởi hạn hán, sương giá và lượng mưa thất thường trong những năm gần đây. Giống như nhiều thay đổi về thời tiết khác, những cực đoan này không còn là sự kiện hiếm gặp. Chúng dường như là hệ quả có thể dự đoán được của biến đổi khí hậu, và chúng đang làm suy yếu sự ổn định của mùa vụ cà phê. Điều này càng trầm trọng hơn bởi vì cà phê chỉ có thể trồng trong những vùng khí hậu hẹp, và do đó rất nhạy cảm trước những cú sốc này. Một vụ mùa xấu ở những quốc gia này sẽ tạo ra tác động lan toả đến giá cà phê ở mọi quán cà phê mà tôi lui tới.
Không chỉ vậy, các báo cáo tôi đọc gần đây (vì tôi thực sự quan tâm đến thị trường này) cho thấy chi phí sản xuất cà phê đang tăng. Người nông dân phải đối mặt với chi phí phân bón, năng lượng, lao động và vận tải ngày càng cao. Ngay cả khi mùa vụ tốt, những chi phí đầu vào này cũng đẩy giá lên. Chi phí vận chuyển tăng sau đại dịch cũng góp phần vào xu hướng này.
Cùng lúc đó, nhiều người hơn đang uống cà phê. Họ đã khám phá ra điều mà tôi yêu thích ở loại đồ uống này. Mức tiêu thụ đang tăng, không chỉ ở những thị trường truyền thống mà còn ở châu Á và châu Phi, nơi đô thị hóa và thu nhập cao hơn đang tạo ra nhiều người tiêu dùng mới. Cà phê có thể đang gặp phải vấn đề của một dạng tiêu dùng phô trương. Sự chuyển dịch khẩu vị sang các loại cà phê đặc sản càng làm xu hướng này rõ rệt hơn. Kết quả thật đơn giản: nhiều người mua đang cạnh tranh để có được nguồn cung ngày càng bấp bênh.
Và rồi, hãy nói về những “kẻ phản diện” trong câu chuyện này. Cà phê được giao dịch trên thị trường kỳ hạn toàn cầu. Điều đó có nghĩa là những kỳ vọng về thiếu hụt trong tương lai, hay thậm chí chỉ là tin đồn về thời tiết xấu, có thể khiến giá tăng từ lâu trước khi hạt cà phê được thu hoạch. Về lý thuyết, việc giao dịch này mang lại sự ổn định bằng cách cho phép nhà sản xuất phòng ngừa rủi ro. Nhưng trên thực tế, nó thường khuếch đại sự biến động khi các nhà giao dịch ồ ạt vào rồi lại rút khỏi thị trường. Như thường thấy, khối lượng cà phê được giao dịch vượt xa khối lượng thực tế được sản xuất: các khoản lợi nhuận từ đầu cơ và việc trích xuất giá trị gia tăng là một yếu tố quan trọng trong việc đẩy giá cà phê thế giới lên cao.
Và rồi, còn có cả thuế quan.
Kết quả là giá cà phê đang bị đẩy lên từ mọi phía: nguồn cung kém ổn định hơn, chi phí sản xuất cao hơn, nhu cầu tăng và đầu cơ tài chính làm thị trường thêm bất ổn.
Cà phê, vì thế, không chỉ là một thức uống. Nó còn là lăng kính để chúng ta nhìn thấy những áp lực đang định hình nền kinh tế toàn cầu. Biến đổi khí hậu, chuỗi cung ứng mong manh, sự tài chính hoá và bất bình đẳng – tất cả đều hiện hữu trong tách cà phê mà chúng ta có thể đang thưởng thức hôm nay. Và nếu chúng ta muốn đảm bảo một tương lai bền vững cho cộng đồng nông dân trên khắp thế giới, chúng ta cần nhận thức rằng giá cà phê chỉ là một triệu chứng của căn bệnh sâu xa hơn trong cách hệ thống kinh tế của chúng ta đang được tổ chức.
Câu hỏi đặt ra là: liệu có ai sẵn sàng làm điều gì đó để tạo ra sự ổn định – điều mà tất cả những người phụ thuộc vào cà phê, đặc biệt là về thu nhập của họ, trên toàn thế giới đang thực sự cần đến?
