Trung Quốc miễn thuế nhập khẩu cà phê từ châu Phi: Bước ngoặt lớn cho nông dân và thương mại nông sản châu Phi
Vào tháng 6 năm 2025, tại Hội nghị Bộ trưởng Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc – Châu Phi tổ chức ở thành phố Trường Sa (Trung Quốc), Bắc Kinh đã đưa ra một tuyên bố mang tính đột phá: xóa bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu đối với cà phê và nhiều nông sản khác từ 53 quốc gia châu Phi.
Đây không chỉ là một quyết định về kinh tế – mà còn là một nước cờ chiến lược trong chính sách ngoại giao thương mại của Trung Quốc với châu Phi. Việc này mở ra cơ hội lớn cho hàng triệu nông dân châu Phi, đồng thời có thể thay đổi bản đồ xuất khẩu cà phê toàn cầu.
Chuyện gì đang xảy ra?
Từ trước đến nay, nhiều quốc gia châu Phi như Ethiopia, Uganda, Kenya, Rwanda hay Bờ Biển Ngà chủ yếu xuất khẩu cà phê sang châu Âu, Mỹ hoặc thị trường trong khu vực. Các nước phương Tây, đặc biệt là EU, thường đưa ra các quy định nghiêm ngặt về môi trường, truy xuất nguồn gốc, nhân quyền… khiến quá trình xuất khẩu trở nên tốn kém và phức tạp, đặc biệt đối với các nông hộ nhỏ lẻ.
Trong khi đó, Trung Quốc – nền kinh tế lớn thứ hai thế giới – lại đang nổi lên như một thị trường tiêu thụ cà phê tăng trưởng nhanh nhất toàn cầu, với mức tăng trung bình 21% mỗi năm kể từ 2010, gấp hơn 10 lần tốc độ toàn cầu.
Miễn thuế – Cánh cửa mới cho cà phê châu Phi
Chính sách mới của Trung Quốc gỡ bỏ toàn bộ thuế nhập khẩu đối với cà phê từ 53 quốc gia châu Phi, bao gồm cả những nền kinh tế lớn như Nigeria, Nam Phi, Ai Cập và Algeria. Trước đây, ưu đãi này chỉ dành cho 33 quốc gia kém phát triển nhất.
Đối với nông dân và doanh nghiệp cà phê châu Phi, điều này có nghĩa là:
Bán cà phê sang Trung Quốc với giá cao hơn do không bị tính thuế nhập khẩu
Không cần phải đáp ứng những quy định quá phức tạp như ở EU
Tiếp cận thị trường đang phát triển với nhu cầu ngày càng lớn
Ví dụ, chỉ trong nửa đầu năm 2025, kim ngạch thương mại giữa tỉnh Hồ Nam (Trung Quốc) và châu Phi đã đạt gần 29 tỷ NDT (tương đương 4 tỷ USD), tăng 7,6% so với cùng kỳ. Riêng nhập khẩu cà phê từ châu Phi đã tăng tới 197,8%, bên cạnh các mặt hàng như mè (tăng gần 500%) và ớt khô.
Tại sao Trung Quốc lại làm vậy?
Trung Quốc không chỉ đơn thuần muốn nhập cà phê. Đây là một phần trong chiến lược mở rộng ảnh hưởng mềm tại châu Phi, song song với các khoản đầu tư vào hạ tầng, khai khoáng và năng lượng.
Ngoài ra, việc tiêu dùng cà phê tại các thành phố lớn của Trung Quốc như Thượng Hải, Bắc Kinh, Thâm Quyến đang bùng nổ, đặc biệt trong giới trẻ. Cà phê không chỉ là thức uống – mà còn trở thành một phần của lối sống hiện đại.
Vì vậy, việc xây dựng mối quan hệ thương mại trực tiếp, thân thiện với các nước châu Phi – những nơi trồng ra các loại cà phê arabica chất lượng cao – là điều tất yếu.
Châu Âu bị “vượt mặt”?
Trong khi Trung Quốc cởi mở, châu Âu lại siết chặt các tiêu chuẩn. Quy định chống phá rừng (EUDR) của EU, dự kiến áp dụng từ cuối năm 2025, yêu cầu các doanh nghiệp phải chứng minh rằng cà phê không liên quan đến việc phá rừng – một yêu cầu cực kỳ khó đối với các nông hộ nhỏ lẻ không có đủ tài chính và công nghệ.
Ông Matti Foncha, Chủ tịch Nhóm Giao dịch Cà phê Châu Phi, nhận định:
“Chúng tôi ủng hộ các giá trị về môi trường và minh bạch, nhưng nếu chi phí tuân thủ cao hơn cả thu nhập thì rất khó để tồn tại. Trung Quốc đang mở ra một lối đi khác – đơn giản hơn, thực tế hơn và vẫn mang lại lợi nhuận tốt cho nông dân.”
Cơ hội và thách thức với nông dân châu Phi
Với việc xuất khẩu cà phê sang Trung Quốc không bị đánh thuế, các nước như Ethiopia, Uganda – vốn đã có sẵn kênh thương mại tại châu Á – sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn.
Tuy nhiên, không phải tất cả đều dễ dàng. Cạnh tranh sẽ tăng cao, yêu cầu về chất lượng sản phẩm sẽ vẫn được đặt ra nếu Trung Quốc muốn xây dựng thương hiệu cà phê lâu dài. Đồng thời, nếu các quốc gia châu Phi quá phụ thuộc vào một thị trường duy nhất, rủi ro địa chính trị có thể xảy ra.
Ngoài ra, các thị trường nội khối châu Phi – vốn chiếm tỷ trọng đáng kể đối với cà phê hòa tan hoặc chế biến – có thể bị ảnh hưởng nếu nguồn hàng bị “hút” sang Trung Quốc.
Tương lai ngành cà phê sẽ thay đổi ra sao?
Giá cà phê tại châu Âu và Mỹ có thể tăng nếu nguồn cung từ châu Phi bị giảm
Châu Phi có thể tái cơ cấu chuỗi cung ứng, tập trung vào chất lượng và thị trường châu Á
Trung Quốc có thể trở thành trung tâm tiêu thụ cà phê mới của thế giới
Các thỏa thuận thương mại Nam – Nam (giữa các nước đang phát triển) sẽ ngày càng phổ biến
Bước đi chiến lược của Trung Quốc – Cơ hội vàng cho châu Phi
Việc miễn thuế cà phê nhập khẩu từ châu Phi cho thấy Trung Quốc không chỉ muốn mua cà phê – họ muốn xây dựng quan hệ đối tác lâu dài, dựa trên lợi ích chung, ít rào cản, dễ tiếp cận hơn so với phương Tây.
Với tiềm năng tiêu dùng khổng lồ, thị trường Trung Quốc đang mở ra một chương mới cho cà phê châu Phi. Các quốc gia, doanh nghiệp và nông dân nếu biết nắm bắt đúng thời điểm, đúng chiến lược – sẽ có thể bứt phá mạnh mẽ trong thập kỷ tới.
