Giá cà phê tăng mạnh – Bối cảnh mới của ngành
báo cà phê—Trong 2 năm qua, giá cà phê nhân xanh trên thị trường thế giới đã gần như tăng gấp đôi, đạt mức kỷ lục 4,41 USD/pound vào tháng 2/2025. Đây là mức cao nhất trong lịch sử và được nhiều người coi là “sự phục hồi đáng mong đợi” sau nhiều thập kỷ cà phê bị định giá thấp.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy giá thị trường cao không đồng nghĩa với việc nông dân được hưởng nhiều hơn. Ngành cà phê đang bước vào một giai đoạn mới: giá cao, biến động mạnh và chi phí tăng ở mọi khâu.
Vì sao giá cà phê sẽ tiếp tục cao trong 2025?
Báo cáo mới nhất của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) cho thấy giá cà phê khó giảm sâu trong năm nay vì:
Khí hậu khắc nghiệt: Brazil – nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới – trải qua năm nóng nhất lịch sử (2024) với hạn hán, cháy rừng và rét đậm làm giảm sản lượng 6,8%.
Nhu cầu toàn cầu tăng: Trong khi sản lượng giảm, nhu cầu cà phê vẫn tiếp tục tăng, tạo áp lực lên nguồn cung.
Gián đoạn chuỗi cung ứng: Vận chuyển khó khăn, chi phí logistics và nguyên liệu (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, bao bì) tăng mạnh.
Căng thẳng thương mại quốc tế: Các mức thuế cao hơn và rủi ro chính trị khiến giá biến động mạnh.
Nông dân chưa thực sự hưởng lợi
Mặc dù giá cà phê quốc tế tăng, giá tại cổng trại (farmgate price) – số tiền nông dân thực nhận – không tăng tương ứng ở nhiều nơi.
Nguyên nhân:
Chuỗi cung ứng dài, nhiều khâu trung gian giữ lại phần lợi nhuận lớn.
Thiếu minh bạch trong cơ chế định giá.
Chi phí sản xuất (thu hoạch, chế biến) tăng mạnh, nhất là ở Trung Mỹ (tăng tới 40%).
Thiếu vốn lưu động để mua, dự trữ hoặc xuất khẩu khi giá cao.
Ví dụ:
Ở Guatemala, Honduras, El Salvador: giá nông dân nhận được tăng 70–85% so với năm trước.
Ở Ethiopia: giá tại trại giảm so với năm trước dù giá thế giới lập kỷ lục.
Ở Nicaragua: giá tăng chỉ 39% do thiếu vốn trên thị trường.
Giao dịch trực tiếp – Giải pháp không đơn giản
Direct trade (mua trực tiếp từ nông dân hoặc hợp tác xã) được coi là cách để trả giá cao hơn và minh bạch hơn cho nông dân. Nhưng trên thực tế:
Tốn nhiều thời gian và chi phí hơn so với mua qua thương lái.
Không phải lúc nào cũng mang lại lợi nhuận cao hơn cho cả hai bên.
Cần có mối quan hệ lâu dài và hệ thống vận hành ổn định mới hiệu quả.
Biến động giá – Nỗi lo lớn của người trồng
Nông dân mong giá ổn định hơn là giá cao nhưng thất thường. Giá biến động mạnh khiến họ khó lập kế hoạch dài hạn, khó đầu tư cải thiện chất lượng, chăm sóc đất, hay ứng phó biến đổi khí hậu.
Ở các nước có hệ thống sản xuất phát triển như Brazil, Việt Nam, nông dân nhận tới 90–95% giá xuất khẩu. Nhưng ở nhiều quốc gia khác, con số này chỉ khoảng 60%.
Cần giải pháp bền vững, không chỉ dựa vào giá cao
Giá cao không thể tự giải quyết những vấn đề lâu dài của ngành. Các chuyên gia khuyến nghị:
Xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch và hiệu quả hơn.
Áp dụng chính sách hỗ trợ: miễn/giảm thuế cho vật tư nông nghiệp (Honduras), cho vay ưu đãi (Peru).
Có kế hoạch quốc gia cho ngành cà phê với mục tiêu thu nhập đủ sống, tăng năng suất và chất lượng, có sự phối hợp giữa nhà nước và doanh nghiệp.
Hỗ trợ quốc tế để các nước sản xuất thiết kế chương trình phù hợp với điều kiện riêng.
Giá cà phê cao hiện nay mang lại cơ hội nhưng cũng đi kèm rủi ro. Nếu không có thay đổi về cấu trúc và chính sách, phần lớn nông dân – đặc biệt là hộ nhỏ – vẫn khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn thu nhập bấp bênh, dù giá thế giới đang ở mức kỷ lục.
