Ngành cà phê toàn cầu đối mặt khủng hoảng nhân lực: người trẻ rời bỏ nông trại
Nghề trồng cà phê đang rơi vào tình trạng “già hóa” lực lượng lao động khi ngày càng ít người trẻ muốn tiếp nối nghề của cha ông. Nếu không có các giải pháp kịp thời, ngành cà phê thế giới có thể đối mặt với khủng hoảng nguồn cung trong tương lai.
Theo các chuyên gia quốc tế, độ tuổi trung bình của nông dân trồng cà phê tại nhiều quốc gia sản xuất chủ lực hiện dao động từ 50 đến 60 tuổi. Thực trạng này cho thấy nguy cơ thiếu hụt lao động nghiêm trọng trong vài thập kỷ tới khi thế hệ trẻ không còn mặn mà với nghề nông.
Ông Gerd Mueller-Pfeiffer – cựu lãnh đạo Nestlé và hiện là nhà sáng lập tổ chức tư vấn cà phê quốc tế – cảnh báo: “Cà phê không chỉ là cây trồng, đó là sinh kế mang tính truyền thống. Nếu thế hệ trẻ không tiếp tục gắn bó, chúng ta sẽ mất đi cả một hệ sinh thái tri thức, kỹ năng và chuỗi cung ứng cà phê.”
Khi thành thị “hút” người trẻ
Tại Colombia, Ethiopia, Uganda hay thậm chí là Việt Nam – quốc gia có dân số trẻ – tỷ lệ người trồng cà phê dưới 35 tuổi vẫn ở mức rất thấp. Nguyên nhân được chỉ ra là do thu nhập bấp bênh, lao động vất vả và thiếu chính sách hỗ trợ đủ mạnh từ nhà nước.
Thực tế, đa số nông dân chỉ sở hữu dưới 5 ha đất canh tác, không có lương hưu, và chịu rủi ro lớn từ biến đổi khí hậu. Trong khi đó, thế hệ trẻ có xu hướng rời bỏ nông thôn để tìm cơ hội học tập và việc làm tại đô thị, nơi họ được tiếp cận với công nghệ và lối sống hiện đại hơn.
Bài học từ Cerrado Mineiro (Brazil)
Giữa bức tranh ảm đạm đó, vẫn có những mô hình đáng chú ý. Tại vùng Cerrado Mineiro (Brazil), hợp tác xã Expocacer đã triển khai thành công nhiều chương trình nhằm duy trì và phát triển thế hệ nông dân kế cận.
Cụ thể, chương trình “Elas no Café” hướng đến nâng cao vai trò của phụ nữ trong chuỗi sản xuất cà phê, giúp tăng năng suất và cải thiện chất lượng. Trong khi đó, chương trình “Expocacer Teens” tập trung đào tạo thế hệ trẻ thông qua các hoạt động trải nghiệm thực tế, tham quan trang trại và học tập quản trị nông nghiệp.
Ông Simão Pedro de Lima – Giám đốc điều hành Expocacer – cho biết: “Khi người trẻ nhận ra rằng nông nghiệp không chỉ là lao động tay chân mà còn có cơ hội phát triển sự nghiệp, họ sẽ sẵn sàng gắn bó với nghề hơn. Điều quan trọng là chúng ta phải cho họ thấy được tương lai.”
Việt Nam – từ bài học quá khứ đến cơ hội tương lai
Việt Nam là ví dụ tiêu biểu cho thấy tác động của đầu tư chiến lược và chính sách phù hợp. Từ một quốc gia sản xuất cà phê quy mô nhỏ, sau gần nửa thế kỷ định hướng và hỗ trợ phát triển, Việt Nam hiện đứng thứ hai thế giới về sản lượng cà phê, chỉ sau Brazil.
Theo ông Mueller-Pfeiffer, mô hình Việt Nam có thể được áp dụng tại nhiều quốc gia tiềm năng như Uganda, Myanmar, Lào hay Trung Quốc. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh quá trình này đòi hỏi sự đầu tư lâu dài và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân.
Không thể trì hoãn
Các chuyên gia cảnh báo nếu không hành động trong 5–10 năm tới, ngành cà phê toàn cầu sẽ gặp khủng hoảng nguồn cung nghiêm trọng trong vòng 20–25 năm nữa. Khi đó, việc phục hồi sẽ rất khó khăn, bởi không thể “bật công tắc” để phục hồi tri thức, nhân lực và chuỗi cung ứng một cách nhanh chóng.
“Chúng ta cần tạo ra mục tiêu rõ ràng và môi trường phát triển cho người trẻ trong ngành cà phê. Khi nghề nông được nhìn nhận là một lựa chọn sự nghiệp hấp dẫn, bền vững và đáng đầu tư, giới trẻ sẽ quay trở lại,” ông Mueller-Pfeiffer nhấn mạnh.
